زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

نظریه واینر در اسناد





نظریه واینر در اسناد، یکی از مباحث مطرح در روان‌شناسی اجتماعی بوده که در زمینه اسناد، یک طبقه‌بندی سه‌بعدی را بیان کرد که براساس آن اسنادهای مربوط به شکست و موفقیت را توصیف می‌کند. طبق نظریه سه‌بعدی واینر، مردم می‌توانند بازده‌های رفتاری را علاوه بر عوامل درونی (شخصی) یا بیرونی (موقعیتی) به عواملی مانند پایداری یا ناپایداری و قابل کنترل یا غیرقابل کنترل بودن موقعیت نسبت دهند. در این مقاله به بررسی و توضیح این نظریه می‌پردازیم.


۱ - مقدمه



برنارد واینر (Weiner) در زمینه اسناد، یک طبقه‌بندی سه‌بعدی را بیان کرد که براساس آن اسنادهای مربوط به شکست و موفقیت را توصیف می‌کند. طبق نظریه سه‌بعدی واینر، مردم می‌توانند بازده‌های رفتاری را علاوه بر عوامل درونی (شخصی) یا بیرونی (موقعیتی) به عواملی مانند پایداری یا ناپایداری و قابل کنترل یا غیرقابل کنترل بودن موقعیت نسبت دهند.
از ترکیب این سه بعد، هشت نوع اسناد مختلف شکل می‌گیرد. تبیین‌های ما در زمینه موفقیت یا عدم موفقیت در امتحان یا مسابقه در قالب یکی از این اسنادها قرار می‌گیرد. طبقه‌بندی واینر، علاوه بر نقش واسطه‌ای مهمی که از جنبه شناختی دارد و ما را در تصمیم‌گیری برای پیامدهای اسناد علّی یاری می‌رساند، واکنش‌های هیجانی و احساسات متفاوتی را که به تبع اسنادهای علّی گوناگون به وجود می‌آیند نیز توجیه می‌کند. واینر نشان داده است که نوع اسناد افراد از عملکرد خود، می‌تواند پیامدهای انگیزشی و هیجانی متفاوتی به همراه داشته باشد.
[۱] شمس اسفندآباد، حسن، روان‌شناسی تفاوت‌های فردی، ص۱۰۹-۱۱۰، تهران، سمت، ۱۳۸۴.


۲ - بعد اول



اولین بعد در این نظریه، درونی یا بیرونی بودن یک اسناد می‌باشد که عواطف وابسته به عزت نفس را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هنگامی که شخص در کار یا امتحانش موفق شود، اسنادهای درونی (توانایی یا کوشش) باعث احساس غرور می‌شود؛ در حالی که اسنادهای بیرونی (سادگی امتحان، کمک هم‌کلاسی) فقط ممکن است احساس خوشحالی به دنبال داشته باشد. اگر ناکامی با علت‌های درونی توجیه شود (کمی کوشش، توانایی پایین)، ثمره‌اش شرمساری خواهد بود. اما اگر به علت‌های بیرونی اسناد داده شود (سختی امتحان)، ممکن است باعث غافلگیری یا عصبانیت بشود.

۳ - بعد دوم



دومین بعد به قابلیت کنترل علت‌های ادراک‌شده توجه می‌کند که باعث برانگیختن عواطف اجتماعی افراد می‌شود. اسناد درونی قابل کنترل مانند کوشش برای کسی که کوتاهی کرده و با ناکامی مواجه شده، احساس تقصیر یا گناه را به دنبال می‌آورد؛ در حالی که علت‌های غیرقابل کنترل مانند ناتوانی، کمی هوش و استعداد یا ویژگی‌های شخصیتی دیگر، افسردگی را موجب می‌شود.

۴ - بعد سوم



سومین بعد در نظریه واینر، پایداری یا ناپایداری عوامل می‌باشد که انتظارات آینده را تعیین می‌کند. علت‌های ناپایداری مانند عدم توجه در موقع امتحان در موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف، نوسان می‌یابند. اما علت‌های پایداری مانند مشکل بودن درس نسبتا کمتر تغییر می‌کنند. علت‌های پایداری ممکن است افسردگی ناشی از احساس درماندگی را به دنبال داشته باشد، در حالی که علت‌های ناپایدار احساس تقصیر و عزم برای جبران در آینده را در پی دارد.
[۲] کریمی، یوسف، روان‌شناسی اجتماعی، ص۳۰۸-۳۰۹، تهران، ارسباران، ۱۳۸۴، چاپ چهاردهم.


۵ - تایید نظریه



بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی و میدانی، درستی نظریه سه‌بعدی واینر را تایید کرده‌اند. در مورد فقر و ثروت یا موفقیت‌های اجتماعی، علت‌های دیگری مانند زمینه قومی و اجتماعی، پیوند سیاسی، پایگاه، جنس، نگرش‌ها و انگیزش‌ها نیز موثرند. البته اگرچه این‌گونه علت‌ها در چارچوب محدود علل چهارگانه واینر (توانایی، کوشش، دشواری تکلیف و شانس) که در نوشته‌های اولیه‌اش (۱۹۷۴) بوده، قرار نمی‌گیرد، اما می‌توان این‌ها را نیز در طبقه‌بندی سه‌بعدی واینر درج کرد.
[۳] آذربایجانی، مسعود و دیگران، روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، ص۶۵-۶۷، تهران، سمت، ۱۳۸۷، چاپ سوم.


۶ - پانویس


 
۱. شمس اسفندآباد، حسن، روان‌شناسی تفاوت‌های فردی، ص۱۰۹-۱۱۰، تهران، سمت، ۱۳۸۴.
۲. کریمی، یوسف، روان‌شناسی اجتماعی، ص۳۰۸-۳۰۹، تهران، ارسباران، ۱۳۸۴، چاپ چهاردهم.
۳. آذربایجانی، مسعود و دیگران، روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، ص۶۵-۶۷، تهران، سمت، ۱۳۸۷، چاپ سوم.


۷ - منبع



سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «نظریه واینر در اسناد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۰۱.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.